| کاروانسراهای قومس در امتداد راه ابریشم: ریخت‌شناسی تاریخی-تطبیقی |
| کد مقاله : 1191-ITCS (R1) |
| نویسندگان |
|
,وحید حیدری *1، یونس قهرمانی2، فاطمه رودی3 1عضو هیات علمی دانشگاه سمنان 2مرمتگر. شرکت مهندسین مشاور عمارت خورشید 3دانشجوی مرمت. پژوهشگر |
| چکیده مقاله |
| راه تاریخی ابریشم طی مسیر خود، از شرق دور تا مدیترانه، پهنه‌های حکمرانی متعددی را می‌پیموده که بخش وسیعی از حوزة میانی آن منطبق بر ایران امروزین است. این مسیر در طول دوره‌های مختلف تاریخی توسعه یافته یا دچار افول می‌شود؛ همچنین مسیرهای آن جابجا گردیده و اسامی دیگری چون شاهراه خراسان بدان اطلاق گشته است. ایالت تاریخی قومس، منطبق بر استان کنونی سمنان، از گذشته وابستگی تنگاتنگی به عبور کاروان‌های تجاری-زیارتی داشته است؛ به نحوی که شهرها و سکونتگاه‌های شاخص کنونی عمدتاً متاثر از راه شکل گرفته‌اند. در میان ابنیة وابسته به راه، کاروانسراهای بیابانی از جمله مهمترین مصداق‌ها هستند که از کهن‌ترین نمونه‌ها در دوران پیش از اسلام و اوایل اسلامی تا آخرین گونه‌های سبکی در دوران قاجاریه در پهنة منطقه‌ای قومس پراکنده‌اند. فرم کالبدی این ابنیه با وجود مشابهت، متنوع است و می‌توان یک سیر تغییر تاریخی را در فرم پلان و کیفیت سازه و تزئینات آنها شناسایی کرد. این تحقیق می‌کوشد در قالب ریخت‌شناسی تاریخی-تطبیقی به سیر این تحولات بپردازد؛ برخی مدارک مورد استفاده در آن از منابع تاریخی و پژوهشی گردآوی شده و اطلاعات متعددی نیز از بررسی‌های میدانی و تحلیل‌های تطبیقی نگارندگان حاصل شده است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و نتیجه پژوهش نشان می‌دهد کاروانسراهای قومس، از قرون میانه‌هجری تا دوران قاجاریه، تحولات متعددی را در پلان و تزئینات پذیرا گردیده‌اند، ضمن آنکه تغییر در مسیر راه سبب شده در یک مقطع تاریخی منطقه‌ای رونق گرفته و کاروانسرایی فاخر شکل گیرد و یا بالعکس کاروانسراهایی متروک گردند. |
| کلیدواژه ها |
| کاروانسرا، قومس، سمنان، راه‌ابریشم، ریخت‌شناسی تاریخی-تطبیقی. |
| وضعیت: پذیرفته شده |